مدیریت پرستاری

به گزارش خبرنگار معاونت پرستاری، بحث پرستاران و طرح تحول نظام سلامت، شنبه شب در برنامه زنده" ذره‌بین" از شبکه سلامت با حضور محمد میرزابیگی، معاون پرستاری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به همراه دکتر سلیمان عباسی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بررسی شد.

آنچه در ادامه می خوانید، گزارش این برنامه تلویزیونی است:

کارشناس مجری: از زمان آغاز این طرح رویکرد و نگاه طرح چگونه بوده است:

میرزابیگی: طرح تحول نظام سلامت، براساس آنچه که از زمان اجرا، تعاریف مقام معظم رهبریٰ، تأیید همه مسئولان کشور و تلاش رئیس‌جمهور که سلامت را اولویت نخست کشور قرار داده است، از طرح‌های بسیار موفق کشور بوده است و تلاش‌های بی‌وقفه وزیر بهداشت و دست اندرکاران اجرای این طرح همگی جای تشکر و تقدیر دارد.

هم‌اکنون به مرحله‌ای از اجرای طرح رسیده‌ایم که مردم به معنای واقعی آن را حس می‌کنند و همان فرمایشات رهبری مبنی بر اینکه بیمار جزء رنج بیماری درد دیگری نداشته باشد در حال تحقق یافتن است.

با اجرای این طرح ملی همه‌ کارکنان نظام سلامت از جمله پرستاران انرژی خاصی گرفته‌اند و پرستاران خط مقدم اجرای این طرح هستند و با تلاش شبانه‌روزی 100 هزار پرستار در بیمارستان‌های دولتی می‌کوشند تا این طرح را به‌درستی اجرا کنند البته برخی نتایج زود و برخی دیرتر حاصل می‌شود.

البته همه‌ مسائل پرستاری به طرح تحول نظام سلامت مربوط نمی‌شود اگرچه با اجرای این طرح بار مراجعات به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی افزایش یافته است اما از موانع خدمتی می‌توان به کمبود نیروی انسانی و نظام پرداخت اشاره کرد که هم‌اکنون وزیر بهداشت و مجلس تلاش‌های بسیاری در جهت برطرف کردن عمده‌ترین مشکلات کمبود نیروی انسانی و نظام پرداخت انجام می‌دهند.

تلاش ها برای رفع این موانع خدمتی و مشکلات در حوزه پرستاری در حال انجام است و قدم هایی نیز برداشته ایم که عمده ترین آن نیز در بحث کمبود نیرو و نظام پرداخت است و در این زمینه توفیقاتی  نیز حاصل شده است.

دکتر عباسی: از کارهای ارزشمند و اثرگذار و با توجه به منویات و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری آغاز اجرای طرح تحول نظام سلامت بود و اینکه دولت سلامت را اولویت نخست خود قرار داده است مجلس هم در راستای این حمایت منابع خوبی را تصویب کرد تا در حوزه سلامت گام‌های خوبی برداشته شود.

دکتر هاشمی هم به جد وارد این موضوع شدند و تا اینجا کارنامه عملکرد وزارت بهداشت و دولت خوب ارزیابی می‌شود. همان اندازه که براساس قانون برنامه پنجم توسعه میزان هزینه و پرداختی از جیب مردم از بیش از 70 درصد به کمتر از 10 درصد کاهش یافت یک موفقیت بزرگ در کارنامه دولت است.

در این طرح و در حوزه سلامت کاهش هزینه به کمتر از 10 درصدٰ، ترویج زایمان طبیعی (مهم‌ترین شاخص توسعه‌یافتگی در سازمان بهداشت جهانی)ٰ، طرح مقیمی پزشکان در سراسر کشورٰ، بازسازی بیمارستان‌ها و تامین هزینه‌های درمان و داروی بیماران صعب‌العلاج و در نهایت نظارت بر اجرای این طرح از بندهای طرح تحول نظام سلامت است.

تمام این موارد از نقاط قوت است، البته نقاط ضعف و قوت همه‌ طرح‌ها  در حین اجرا مشخص می‌شود که باید در جهت برطرف کردن نقاط ضعف کوشا بود و نمی توان انتظار داشت که در شروع کار حتماً همه مقدمات به صورت  کامل فراهم باشد.

تماس تلفنی حمید محمدی پرستار از هرمزگان:

در زمان کنونی و ابلاغ سیاست‌های کلان سلامت از طرف مقام معظم رهبری و اینکه دولت سلامت را اولویت نخست خود قرار داده است و به تعبیر وزیر بهداشتٰ درمان و آموزش پزشکی در بهار سلامت هستیم چرا مشکلات پرستاران جدی‌تر برطرف نمی‌شود؟

در حال حاضر یکی از مشکلات عمده‌ پرستاران هرمزگانی کمبود پرستار نسبت به تخت است که با اجرای طرح تحول نظام سلامت با وجود افزایش حجم کار اما شمار نیروی انسانی افزایش نیافته است.

مشکل دیگر عدم اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است که هنوز در کشور اجرا نشده است و هر دفعه مسئولان وعده و وعیدهایی را می‌دهند ولی از اجرای آن خبری نیست و پرستاران چشم انتظار هستند که با توجه به اجرای طرح تحول نظام سلامت و بحث اولویت سلامت و تأمین بودجه در این  خصوص نیز اتفاقی بیافتد.

میرزابیگی:

ما به طور هفتگی به یک تا دو استان سر می‌زنیم و از نزدیک با پرستاران  و مشکلات آنها در ارتباط هستیم. سخنان این پرستار عزیز کاملاً صحیح است اما در ارتباط با وظایف ما چندین کار انجام شده است که فکر نمی‌کنم تاکنون سابقه این میزان کار در ظزف مدت کوتاهی وجود داشته باشد.

 پیش از این همواره کمبود نیروی انسانی نسبت به تخت سنجیده می‌شد که امروزه این روش منسوخ است چون پرستار در جاهای دیگری چون درمانگاهٰ، اتاق عمل، آنژیوگرافی و... که تختی وجود ندارد، در کنار بیمار هست پس صحیح‌تر این است نسبت پرستار به بیمار سنجیده شود البته در این‌باره انسجام خوبی میان معاونت درمان و توسعه وجود دارد.

برای کاهش فشار کاری به پرستاران از ظرفیت‌های موجود استفاده کردیم و البته راهکارهایی اساسی تر نیز در دستور کار است.

اول آنکه اغلب پرستاران ما خانم هستند و تا پیش از این اصلاً بحث جایگزینی مرخصی زایمان مغفول مانده بود که با ابلاغ بخشنامه ای که انجام شده است، این اجازه داده شد بجای پرستارانی که مرخصی زایمان می‌روند نیرو گرفته شود.

 همین‌طور پیش از این دانشجویان پرستاری ساماندهی نشده بودند و در حق آنها در بخش خصوصی و دولتی اجحاف می‌شد هم‌اکنون زمینه‌ای فراهم شده است که بخشی از کمبودهای نیروی انسانی را با استفاده از دانشجویان پرستاری نه به عنوان نیروی اصلی بلکه نیروی کمکی جبران کنیم.

بدین ترتیب از دانشجویان ترم 6ٰ، 7 و 8 با بخشنامه‌ای که به امضای وزیر بهداشت رسیده، استفاده می‌شود و بر  این اساس به ازای هر ساعت کار، دانشجویان کارشناسی قطعاً ساعتی 4 هزار تومان و دانشجویان ارشد و دکترا ساعتی 7 هزار تومان دریافت می کنند.

بحث بعدی رفع مشکلات نیروهای طرحی است زیرا بسیاری نیروها هستند که به صورت طرح در شهرستان ها از مناطق یک و دو استفاده  کردند و در دانشگاه قبول شدند و برای آمدن آنها به منطقه یک مشکل وجود داشت که وزیر از اختیارات خود استفاده کرد و مشکلات آن دسته از پرستاران را برطرف کرد تا بتوانند در مناطقی مثل تهران  طرح هایشان را بگذرانند. در عین حال ما در برخی شهرستان های کوچک آدم های در نوبت طرح داریم.

 درباره استخدام تبصره‌ای نیز مقرر بود در ششم تیرماه آزمونی برگزار شود تا گرفتن نیرو بصورت تبصره‌ای باشد اما اشکالاتی پیش آمد و سازمان مدیریت اجازه جذب تبصره ای پذیرفته شدگان از طریق این آزمون  را نداد و طی جلسات وزیر بهداشت با رئیس‌جمهور و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، دیدیم اگر بخواهیم خیلی معطل استخدام دولتی بمانیم یک روال خیلی طولانی نیاز است.

لذا تصمیم بر این شد که در کنار پیگیری بحث استخدام دولتی تا زمان تحقق برای کاهش فشار کاری بر همکاران پرستار، پذیرفته  شدگان آزمون مذکور به صورت شرکتی استخدام شوند البته به گونه ای که دیگر اجحاف های صورت گرفته در گذشته وجود نداشته باشد و اجحافی در حق آنها نشود.

و قرار شد بر خلاف گذشته، نیروهای شرکتی بیمه شوند و به آنها کارانه تعلق بگیرد و حقوق پایه لحاظ شده برای کارشناس پرستاری یک میلیون و 500 هزار تومان در نظر گرفته شود.

همچنین به پرستاران شرکتی کارانه و قانون ارتقاء بهره‌وری تعلق می‌گیرد و علاوه ‌بر بیمه، برای آنها حکم کارگزینی و فیش حقوقی صادر می شود و شرکت ها اجازه کم کردن حقوق پرستاران به هر بهانه ای از جمله هزینه‌های بالاسری را ندارند زیرا مواردی نظیر هزینه بالاسری توسط دانشگاه پرداخت می‌شود.

و آخرین بحث حذف بهیارٰ، کاردان پرستار و کمک بهیار بود که به جای این گروه ها هم‌اکنون در قالب طرح یکساله دوره‌ های برای تربیت کمک پرستار برگزار می شود که این دوره ها غیر دانشگاهی بوده اما زیر نظر دانشکده ها است. این مورد تا یک ماه دیگر ابلاغ می‌شود تا با ورود کمک پرستاران  دیگر نیازی به حضور همراه بیمار در بیمارستانها نباشد. همه‌ این موارد برای جبران کمبود نیروی انسانی در حوزه پرستاری است.

البته هنوز بخشنامه  ها اجرا نشده است لذا اگر دانشگاهی دیر بجنبد یا  مشکلاتی بر سر راه دارد ما کارمان را انجام داده ایم و درعین حال وزیر بهداشت به صورت روزانه پیگیر مسائل است و ما نیز پیگیر موضوع هستیم و ان  شاء الله تیم همراه وزیر هم کمک می کنند تا در دانشگاه ها هر چه زودتر این اتفاقات بیافتد.

عباسی:

این طرحی که در حال اجرا شدن است، مسائل کل نظام سلامت کشور است و در طرح جامع تحول نظام سلامت همه چیز باید جامع و کامل باشد در ابتدا نگاه باید پیشگیرانهٰ باشد و سپس کنترل و درمان بیماری و دسترسی عادلانه مردم به دریافت خدمات باشد.

باید میزان رضایت‌مندی افزایش یابد و باید نگاه مدیریتی خوبی داشته باشیم تا هم ساماندهی منابع مالی را داشته باشیم و هم ساماندهی نیروی انسانی انجام شود زیرا  بدون ساماندهی نیروی انسانی نمی‌توان موفق بود.

انصافاً پرستاران نقش مهمی در درمان و پیشرفت و توسعه خدمات بهداشتی و درمانی دارند.

کمبود پرستار را از چند زاویه  می توان بررسی کرد. متاسفانه ضرایب تخت ما هنوز بر اساس 30 الی 40 سال پیش محاسبه می شود در حالیکه الان شرایط فرق کرده و با افزایش مراجعات دیگر یک بیمارستان 100 تخت خوابه در همان صد تخت خدمات نمی دهد بلکه خدماتی معادل 150 تخت ارائه می دهد و این  پرستار است که باید آن را پوشش دهد پس اگر بخواهیم به کیفیت خدمات توجه کنیم، قطعاً نیازمند نیروی انسانی قبراق، سرحال و علمی و توانمند هستیم.

انصافاً نباید حوزه سلامت را با سایر بخش ها یکسان دید و تکمیل کادر درمانی بویژه در حوزه پرستاری ضروری است و حتماً باید شرایط جذب برای آنها فراهم شود زیرا مستقیماً بر سلامت بیماران نقش دارد.

در مورد دریافتی پرستاران نیز باید گفت، به هر حال دریافتی پرستاران با توجه به شرایط سختی که در بیمارستانها دارند باید مورد بازبینی قرار گیرد و باید تعادلی برقرار شود و شرایطی فراهم شود که آنها با انگیزه بیشتری ارائه خدمت کنند.

با توجه به اجرای طرح تحول نظام سلامت الان هجمه مراجعه کنندگان به بیمارستانها را داریم اما از طرفی نیز اگر جه هزینه های  مردم در پرداخت ها زیاد نشده  اما به دلیل افزایش مراجعات، درآمد حاصله بیمارستانها بیشتر شده است و انتظار است کارانه بیشتری به پرستاران تعلق گیرد.

بحث تعرفه گذاری خدمات پرستاری نیز بحثی کاملاً فنی و تخصصی است به عنوان مثال تعرفه ای که به انجام نوار قلب تعلق می گیرد به چه کسی می رسد به پرستار انجام دهنده نوار قلب یا باید بین تمام پرستاران آن قسمت  تقسیم شود؟ لذا این مسئله مستلزم یک نگاه مدیریتی و تخصصی است تا هر کس به حق خودش برسد و بتواند شرایط کاری تیمی خوبی را فراهم کند و مجلس نیز آمادگی دارد که دراین زمینه کمک خوبی را داشته باشد.

میرزابیگی:

در نظام پرداخت پرستاران، محور ما مددجوست و  کانون توجه ما بیمار است. در کل نظام سلامت مردم محور توجه هستند و در بالین این بیمار است که کانون  توجه است.

پس من پزشکٰ، پرستار و ماما نباید عنوان کنم که سهم ما چه می‌شود. 32 برنامه داریم که اینجا فرصتی برای گفتن نیست. این برنامه ها در شورای معاونین وزارت بهداشتٰ درمان و آموزش پزشکی تصویب شده و پیش بینی می شود تا 2 تا 3 سال آینده تحول خوبی در خانواده نظام سلامت از جمله پرستاری ایجاد شود.

این 32 برنامه مربوط به پرستاری است. عده‌ای معتقدند ما قوانین پرستاری را فراموش کردیم همه‌ این قوانین از تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تا قانون ارتقاء بهره‌وری، نویسنده اولش ما بودیم بعد با شورای عالی و مجلس مطرح کردیم. ما از این قوانین که خودمان مبدعش بودیم، عدول نمی‌کنیم ولی شرایط را باید درک کرد، نیازها نامحدود و منابع محدود است و در این میان  مدیر موفق کسی است که معادله برقرار کند و از فرصت ها استفاده کند.

اولین کاری که می‌شد انجام داد، بروزرسانی پرداختی و معوقات پرستاران  بود. به قول وزیر بهداشت چرا باید پول پرستار بابت زحمتی که امروز کشیده  است، 2 سال دیگر پرداخت می‌شد. لذا در اسفندماه در نخستین اقدام در خصوص معوقات و پرداختی های همه‌ کارکنان برآورد هزینه کردیم و همه‌ پرداختی‌ها بجز در برخی مراکز محدود به‌روزرسانی شده است. همچنین در بحث کارانه تحول نیز به مناسبت میلاد ثامن الحجج مبلغی هر چند ناچیز به همه‌ کارکنان بالین پرداخت شد.

اگر چه بنده معتقدم  هنوز نیز باید نظام پرداخت ها عادلانه تر شود و ما نیز پیگیر آن  هستیم ولی بالاخره این مسیر آغاز شده است.

بحث بعدی، نظام پرداخت مبتنی بر کارانه و عملکردی است که آن هم در مسیر انجام است و قرار است یک بازنگری در بحث کارانه های فعلی شود.

بحث بعدی تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است، تصور می‌کنم در خصوص مثال هایی آورده شده در باره تعرفه گذاری خدمات پرستاری، منظور دکتر عباسی فی‌فور سرویس بود در حالیکه منظور ما در تعرفه گذاری مطلقاً فی فور سرویس نیست و ما مخالف شدید آن هستیم.

در وزارت پیشین بهداشت، من سمتی نداشتم و برای تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری با کارشناسی نادرست رقم زیادی را محاسبه کردند و به شورای عالی بیمه دادند که این سنگ راه ما شده است و الان  نیاز به کار کارشناسی است تا ثابت شود که این میزان اعتبار نیاز نیست و هم‌اکنون وزیر و تیم همراه معتقدند که بالاخره تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری اجرای آزمایشی شود که هم ادعای پرستاران مبنی بر فی فور سرویس نبودن تعرفه گذاری اثبات شود و هم رد ادعای کسانی شود که با تعیین هزینه های هنگفت برای آن، سنگی سد راه گذاشته اند.

تماس تلفنی حجت الله ترکاشوند از شهرستان ملایر:

همسرم پرستار است در دوران طرح ، بیمه نبودند از این‌رو این مدت جزو سوابق خدمت وی محسوب نمی‌شود. البته برخی پرستاران که انفرادی شکایت کرده و اقدام کرده اند هم‌اکنون برای آنها حساب شده است، لطفاً در این زمینه دستورالعملی صادر شود که دیگر نیاز به دوندگی پرستار نباشد.

 مسئله بعدی تفاوت بین بیمارستانهای مناطق محروم است در شهرستان ملایر با بالغ بر 200 روستا سه بیمارستان وجود دارد که دو تای آنها در حد هتل مجهز هستند در حالیکه یک بیمارستان (امام حسین) مانند بیمارستانهای زمان جنگ محروم است و حجم زیادی از مراجعات با تعداد کم پرستار دارد که فشار زیادی را بر پرسنل و کادر درمانی وارد می کند و باید فکری به حال آن شود زیرا علاوه بر کیفیت ارائه خدمات به بیماران، این فشار های روحی و روانی خواه ناخواه به  خانواده این پرسنل منتقل می شود.

میرزابیگی:

در خصوص بیمه زمان طرح،  مشکل همسر این  آقا موردی است و قطعاً قابل حل است.

بی شک نمی‌شود، گفت ظرف مدت کوتاه همه مشکلات برطرف شود. چند مشکل اساسی و در اولویت  که شامل کمبود نیروی انسانی و نظام پرداخت برای همه نیروها وجود دارد و 32 برنامه که در آن مسائل فزهنگی و رفاهی دیده شده است که به مرور باز می‌شود.

 هم‌اکنون 12 هزار واحد مسکونی برای پرستاران سراسر کشور ساخته شده است که 6 تا 7 هزار واحد آن واگذار شده است. همین‌طور علاوه بر شمال کشور در مشهد مقدس در 100 متری حرم رضوی مجموعه 2 تا 3 هزار مترمربعی در 14 طبقه ساخته شده البته با سهام داری خود پرستاران که اواخر امسال یا اوایل سال آینده از آن استفاده می‌شود.

قطعاً تا جایی که مقدور باشد در خصوص مسائل رفاهی پرستاران نیز کار کرده ایم و در حال برنامه ریزی هستیم.

عباسی:

برخی بیماران به سطوح مختلف باید ارجاع داده شوند در طرح تحول نظام سلامت نباید همه‌ اعتبارات هزینه‌ پرسنلی شود باید در مناطق محروم پزشک مقیم حضور داشته باشد برای نگه‌داشت آنها فقط تامین منابع مالی نیست باید شرایط و تجهیزات و امکانات فراهم شود.

باید سطح‌بندی خدمات و نظام ارجاع فراهم شود و بیمارستانهای فرسوده هم باید بازسازی شوند.

تماس تلفنی علی موسوی پرستار از تهران:

پرستاری جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است اما در بیمارستان روانی کارانه متناسبی تعلق نمی‌گیرد در حالی که در بیمارستان روانی استرس صد چندان است باید به پرسنل این بیمارستان‌ها نگاه ویژه‌ای شود.

میرزابیگی:

دکتر آقاجانی، سخنگوی طرح تحول نظام سلامت، بطور هفتگی و شنبه‌ها با حضور وزیر برای طرح تحول نظام سلامت جلسه دارند و هر هفته گروه نظارتی به کل کشور برای بازرسی می‌روند. و گزارشاتی را می آورند لذا زوایای مختلف این طرح به صورت دقیق زیر نظر و بررسی است.

اما در خصوص سوال مطرح شده باید گفت، بله پرستاری جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است اما شمار قوانین مشاغل سخت و زیان آور در کشور آنقدر زیاد است که  گاهی همدیگر را رد می کنند که البته برای همه اینها آئین‌نامه‌ای جامع و اجرایی در حال تدوین است.

منتهی این کمبود نیرویی که فعلاً درگیر آن هستیم واقعاً این اجازه را سلب کرده که پرستاران بتوانند به موقع از مزایای قانون  مشاغل سخت و زیان  آور استفاده کنند ولی این  بحران را با خروجی هایی که از دانشکده  ها در سالهای آینده داریم، رد خواهیم کرد.

در رابطه با بحث بیمارستان، به هر حال مردم به خدمات پرستاری نیاز دارند لذا در این باره نسخه جدید و بازنگری شده Home Care را تهیه  کرده ایم و بزودی ابلاغ می شود و در زمینه شرکت‌ها خود پرستاران گروهی و تعاونی می‌توانند شرکت تشکیل دهند و در این زمینه فعالیت کنند.

متاسفانه یکسری کارها و طرح های اداری، پرستار را از بالین بیمار دور کرده است ولی واقعیت این است که ما در حال برنامه ریزی هستیم تا این فاصله ها و زواید را از بین ببریم و با اجرای استانداردها و راهنماهای بالینی در بخش های بالینی می‌کوشیم تا فاصله پرستار و بیمار را کم کنیم.      

نکته  آخر اینکه آینده پرستاری کشور جایگاهی بسیار امن، خوب و خوش درآمدی برای پرستاران خوش برخورد، با اخلاق، دارای مهارت های ارتباطی با بیمار، توانمند و صاحب علم و مهارت است.

ما نیز دست بر روی دست نگذاشته ایم و برنامه هایی را برای تسریع این روند (بهبود شرایط پرستاری) داریم و ان شاء الله پیش بینی می شود که اوضاع پرستاری در 2 الی 3 سال آینده با امروز قابل مقایسه نخواهد بود.  

 البته من سخنگوی یک تیم شامل اعضای شورای عالی نظام پرستاری، بورد و وزارت بهداشت هستم که این دستاوردها حاصل کار این تیم است و بنده سخنگوی این تیم هستم.